Onderstaand artikel belicht het probleem rondom berichtgeving in de media. Met name berichtgeving over medische en/of wetenschappelijke onderzoeken worden vaak klakkeloos overgenomen door websites. Het gevolg hiervan is dat onderzoeksresultaten als feit worden gepresenteerd. Let dus bij het zoeken van informatie over IVF altijd op de referenties bij het onderzoek en door wie het bericht geschreven is. Hieronder het artikl dat dit probleem mooi illustreert.
“IVF vergroot de kans op een jongetje”, zo was op 29 september te lezen op bbc.co.uk. In Nederland verscheen dit bericht onder meer op gezondheidsnet.nl, NU.nl en Scientias.nl. De berichten zijn gebaseerd op Australisch onderzoek
naar de invloed van verschillende vormen van IVF op het geslacht van
het kind. Op de conclusies van dit onderzoek valt wel wat af te dingen.
Waarom gebeurt dat niet in de Nederlandse berichten?
De Australische onderzoekers concluderen dat IVF een belangrijke
invloed heeft op de kans op een jongetje. In het onderzoek wordt
onderscheid gemaakt tussen IVF met één eicel en meerdere spermacellen
(SET) en een methode waarbij slechts één ei- en spermacel gebruikt
worden (ICSI). Daarnaast is er gekeken naar het stadium waarin het
embryo zich bevond op het moment van terugplaatsing in de baarmoeder.
Een embryo in een ‘vroeg’ stadium (cleavage stage) bestaat uit een klompje cellen dat twee tot drie dagen na de bevruchting is ontstaan. Een embryo in een ‘laat’ stadium (blastocyste)
is vijf tot zes dagen oud en is al verder ontwikkeld. Het bestaat uit
twee onderdelen, namelijk een hol balletje van cellen en een klompje
cellen dat zich binnen dit balletje bevindt.
De onderzoekers vonden grote verschillen in de kans op een jongetje
bij de verschillende IVF methodes. Zo is volgens het Australisch rapport
bij ICSI in een ‘laat’ stadium de kans op een jongetje 48,7%, bij IVF
in het algemeen 53% en bij voor IVF in een ‘vroeg’ stadium 56,1%.
Aangezien de gemiddelde kans op een jongetje ligt op 51%, ligt de
conclusie voor de hand dat IVF de kans op een jongetje beïnvloedt.
Slecht voorbeeld
“Een storm in een glas water”, noemt Jan Kremer, gynaecoloog in Nijmegen, de aandacht voor de Australische studie. “Er is heel veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Andere studies laten geen verschillen zien, behalve voor ICSI, maar die verschillen zijn minder groot dan de auteurs beweren.” Daarnaast vindt Kremer dat dit onderzoek slecht in het nieuws gekomen is, omdat de verschillen alleen te zien zijn in bepaalde groepen en niet als je het bekijkt over de hele wereld. “Een voorbeeld hoewetenschapscommunicatie niet moet werken.”
“Een storm in een glas water”, noemt Jan Kremer, gynaecoloog in Nijmegen, de aandacht voor de Australische studie. “Er is heel veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Andere studies laten geen verschillen zien, behalve voor ICSI, maar die verschillen zijn minder groot dan de auteurs beweren.” Daarnaast vindt Kremer dat dit onderzoek slecht in het nieuws gekomen is, omdat de verschillen alleen te zien zijn in bepaalde groepen en niet als je het bekijkt over de hele wereld. “Een voorbeeld hoewetenschapscommunicatie niet moet werken.”
De nuance die Kremer zou willen zien is in het artikel van de BBC wel
terug te vinden. De BBC voert als deskundige de
vruchtbaarheidsspecialist Allen Pacey van de Universiteit van Sheffield
op. Ook hij is niet overtuigd van de invloed die IVF zou hebben op het
geslacht: “Voor zover ik weet is er geen bewijs voor de invloed van IVF
op het geslacht op nationaal niveau, alhoewel het wel mogelijk is dat de
natuur grote variaties vertoont”. In de genoemde Nederlandse artikelen – alle drie gebaseerd op het
bericht van de BBC – is deze nuance nog maar deels terug te vinden. Het
artikel op Scientias.nl noemt wel de natuurlijke variatie, maar
concludeert toch dat het Australisch onderzoek bewijst dat ingrijpen van
de mens het geslacht van een kind beïnvloedt. Het artikel op NU.nl is
letterlijk overgenomen van gezondheidsnet.nl en besteedt geen aandacht
aan andere studies of de meningen van experts.
Hobbits en atheïsten
Waarom hebben de Nederlandse journalisten het bericht niet gecontroleerd? Vooral van Scientias.nl had dat mogen verwacht. De auteurs van deze website noemen zich wetenschapsjournalist. Ze richten zich op wetenschap en technologie en hebben de ambitie om het Nederlandse equivalent te maken van Physorg en Science Daily. Je zou verwachten dat Scientias.nl wetenschappelijk nieuws kritischer en professioneler brengt dan algemene nieuwssites.
Waarom hebben de Nederlandse journalisten het bericht niet gecontroleerd? Vooral van Scientias.nl had dat mogen verwacht. De auteurs van deze website noemen zich wetenschapsjournalist. Ze richten zich op wetenschap en technologie en hebben de ambitie om het Nederlandse equivalent te maken van Physorg en Science Daily. Je zou verwachten dat Scientias.nl wetenschappelijk nieuws kritischer en professioneler brengt dan algemene nieuwssites.
Buiten het artikel over IVF bracht Scientias.nl op 29 september binnen vier uur nog negen andere artikelen, variërend van Vaccin tegen malaria in 2015 beschikbaar en Hobbit is geen nieuwe soort tot Atheïsten zijn het best geïnformeerd over religie.
De hoeveelheid artikelen per dag in combinatie met het beperkt aantal
journalisten doet vermoeden dat er weinig tijd is om artikelen te
checken.
Offers
“Waarheid is voor ons het belangrijkst”, zegt Tim Kraaijvanger, een van de beheerders van Scientias.nl. “Maar aangezien we een populairwetenschappelijke website zijn, proberen wij de berichten ook op te peperen. Zodat ze niet alleen waar zijn, maar ook interessant.” Om ervoor te zorgen dat mensen reageren op de nieuwsberichten, wordt de nuance soms weggelaten. “Zelf neem ik uitspraken als ‘vaccin tegen malaria in 2015’ altijd met een korreltje zout. Het is leuk dat een wetenschapper zoiets zegt, maar meestal gaan ontwikkelingen veel trager. Natuurlijk vermeld ik dat niet in het berichten, want dat maakt de berichtgeving persoonlijker.”
“Waarheid is voor ons het belangrijkst”, zegt Tim Kraaijvanger, een van de beheerders van Scientias.nl. “Maar aangezien we een populairwetenschappelijke website zijn, proberen wij de berichten ook op te peperen. Zodat ze niet alleen waar zijn, maar ook interessant.” Om ervoor te zorgen dat mensen reageren op de nieuwsberichten, wordt de nuance soms weggelaten. “Zelf neem ik uitspraken als ‘vaccin tegen malaria in 2015’ altijd met een korreltje zout. Het is leuk dat een wetenschapper zoiets zegt, maar meestal gaan ontwikkelingen veel trager. Natuurlijk vermeld ik dat niet in het berichten, want dat maakt de berichtgeving persoonlijker.”
De medewerkers van Scientias.nl hebben volgens Kraaijvanger ook te
kampen met tijdgebrek: “Het is niet handig om voor ieder nieuwsbericht
een Nederlandse expert op te snorren. Wij willen dit best doen – graag
zelfs – maar om eerlijk te zijn is daar geen tijd voor. We zijn met een
erg kleine redactie. We worden, in tegenstelling tot andere Nederlandse
media, niet gesubsidieerd en moeten wel een succesvolle site dragen. Dat
vraagt om offers”.
Artikel zoals het verscheen op www.journalistiekennieuwemedia.nl. Door: Jos Jousma
